De onlne 3D viewer heeft een beperkte resolutie daardoor lijkt het bovenstaande resultaat minder nauwkeurig.

Bas en Sax mondstukken

Is ze niet prachtig!? De Session XL voor tenorsaxofoon. Zoals sommige mensen kunnen genieten van de subtiele rondingen van een sportwagen, zo kan ik kijken naar een goed ontworpen saxofoon mondstuk. Dit digitale mondstuk hierboven is het resultaat van een paar jaar werk aan een wiskundig model dat iedere subtiele ronding en kromming van het mondstuk bepaalt. Het is ontstaan uit de fascinatie voor de saxofoon, voor wiskunde en de mogelijkheid om 3D modellen te kunnen maken. Alles komt samen met een hoop tijd, creativiteit en enthousiasme en heeft geleid tot een mathematische 3D model. Een model dat alle eigenschappen van het mondstuk bevat. Het is eigenlijk een stuk software dat is staat is een serie zorgvuldig uitgekozen getallen om te zetten naar een 3D model van een perfect saxofoon mondstuk. Dat model kan door een goede 3D printer worden omgezet in een concreet mondstuk dat speelt, gonst, knettert zingt en alles wat je van een saxofoon of klarinet mondstuk kan verwachten.

Zo'n voor- en zijaanzicht als hierboven afgebeeld ziet er misschien eenvoudig uit, maar ze herbergen een hoop onderzoek en vertaling van allerlei eigenschappen in een wiskundige formule. De tafel, het vlakke gedeelte van het mondstuk waarop het riet wordt geklemd, is grotendeels een recht vlak maar gaat aan de bovenzijde richting de tip over in een boogvorm volgens een nauwkeurige facing-curve. De tip van het mondstuk is een ellips die schuin is afgesneden door de hoek van de tafel inclusief de facingcurve , Die ellips moet exact de vorm van de tip van een saxofoonriet volgen. De barrel, de buitenzijde van het mondstuk is conisch en dat is het gevolg van de afmetingen van de tafel en de hoek die de tafel maakt. Die coniciteit moet niet te groot zijn om te voorkomen dat een rietbinder van het mondstuk glijdt. De dikte van het mondstuk, de hoek van de tafel en de facingcurve bepalen de positie van de tip van het mondstuk ten opzichte van de middellijn van de mondstuk. Die lijn loopt vanuit het midden van de boring door de kamer en doorsnijdt de baffle, de belangrijke voorzijde van het mondstuk, als het ware het startblok van ieder toon die wordt voortgebracht.

Iedere eigenschap van het mondstuk is te vertalen in een getal. De vorm van ieder mondstuk is in feite te vertalen in een serie getallen, varierend van simpele grootheden als lengte, breedte en diameter tot lastig te meten grootheden als de binnenhoek van de beak, de baffle en de tafel. 
Toen het model na jaren werk zo'n beetje voltooid was, was het tijd om te controleren of dat model werkelijk compleet en exact genoeg was om een mondstuk in alle details te beschrijven. Een goede test was het opmeten van een serie legendarische mondstukken zoals de Conn Steelay, Otto Link tonemaster en Meyer en dergelijke. De meetgegevens werden ingevoerd in het model en vervolgens ontstond een remake van de Legende.

Een van de mondstukken was een Conn Steelay Bonacio mondstuk uit de jaren 30. Het is een mondstuk met een grote kamer wat goed matcht met vintage alt saxofoons.

Dan volgt een meetsessie waarin we met deel speciaal gemaakte tools alle belangrijke eigenschappen van het mondstuk opmeten, zowel uitwerndig als inwendig.

Alle gemeten eigenschappen stoppen we als parameters in het wiskundige model en binnen een paar minuten zet die dat om naar een 3D model van de Conn Steelay.

Tegenwoordig is het vrij eenvoudig dat om te zetten naar een echt 3D geprint mondstuk. Een goede 3D printer kan dat in een uur of twee a drie omzetten in een speelbaar mondstuk. Direct uit de printer is het mondstuk al enigszins speelbaar, maar een paar kleine nabewerkingen zijn wel nodig om er een feilloos speelbaar mondstuk van te maken. Het resultaat van alle remakes die er zijn gemaakt is dat het origineel erg goed benaderd wordt. Daardoor vertrouwen we erop dat dit model compleet en correct is.

Naast een hoop wiskunde en programmeerwerk was het ook nodig om te duiken in de kennis over de relatie tussen de fysieke eigenschappen van een mondstuk en bespeelbaarheid en de klank. Er is gelukkig veel te vinden over het effect van de baffle en de kamer van het mondstuk, maar we hebben ook veel geleerd van het opmeten van diverse mondstukken waarvan de bespeelbaarheid bekend is. Op die manier ontstond het idee om vier series mondstukken te ontwikkkelen die ontworpen zijn voor een specifieke groep spelers:

• Harmony model
  • Dit is een mondstuk voor de klassieke orkestmuzikant. Het is vergelijkbaar met de Yamaha mondstukken en de Selmer SA80 serie. Een goed bespeelbaar mondstuk die geen eigen kleuring aan de klank toevoegt zoals dat in de klassieke muziek gewenst is. Technische gesproken is dat vertaald in een middelgrote kamer met rechte zijwanden, geen baffle en een ruime rechthoekige overgang van de kamer naar de boring. 
• Session model
  • Dit is een mondstuk voor de solist in klassieke of jazz muziek. Het is vergelijkbaar met de Selmer Soloist en Yanagisawa mondstukken. Een goed bespeelbaar en flexibel mondstuk waarmee subtiele toevoegingen aan de klank mogelijk zijn. Technisch gesproken is dit vertaald in een middelgrote kamer met rechte zijwanden, een roll over baffle en een gemiddeld grote hoefijzervormige overgang van de kamer naar de boring.
• Accent model
  • Dit is een mondstuk voor de solist in bigbang of popmuziek. Het is bedoeld voor muzikanten die luid en geaccentueerd willen soleren. Technisch gesproken is dit vertaald in een mondstuk met een stepbaffle en een middelgrote kamer met een vrij grote rond overgang van kamer naar baffle.
• Legend model
  • Dit is een mondstuk voor gebruik op vintage saxofoon zoals de Conn Chu Berry, Buescher True Tone of Martin Handcraft. Met saxofoons van latere datum, tot in de jaren 60, kan dit mondstuk een goede match zijn. Technisch gesproken is dit vertaald in een grote kamer, met holle zijwanden om extra inhoud te creeeren en een grote ronde smoothe overgang van kamer naar boring. Dit mondstuk heeft vrijwel geen baffle.  

We kunnen nu met weinig moeite alle mogelijke variaties in de mondstukken realiseren en leveren. 
Daardoor hebben we misschien wel de grootste collectie mondstukken voor instrumenten als contrabasklarinet en bassaxofoon.
Voor alle andere saxofoons en klarinetten kunnen we je ook aan een goed mondstuk helpen.